Амжилт, үйл хэрэг нь үе дамжин дурсагдсаар буй, XX зууны хамгийн агуу, олон талт бие хүний нэгэн бол Уинстон Леонард Спенсер Черчилль билээ. Өнөөгийн дэлхийн улс төрийн газрыг бүтээхэд голлон оролцсон энэ агуу хүн харин амьдрал дээр муу зуршлын цуглуулга болсон нэгэн байсныг  мэдээд ямар ч эцэг эх хүүхдэдээ  “Черчиллиэс үлгэр дуурайл ав” гэж хэлж чадахгүй байсан нь магад. Түүхэн дэх хамгийн агуу илтгэгч, нийтлэлч, улс төрийн бодлоготон, туялзуур сэлэм, морин пологийн чадварлаг тамирчны ард залхуу, зальтай, шүүмжлэлд дургүй хувь хүн нуугдаж байсан юм. Гэвч тэрхүү бусдад зохихгүй муу зуршил, дутагдлууд өөрт нь бол гайхалтай “зохиж”, хамгийн төгс шийдэл, уран санаа болон амьдралд хэрэгждэг байжээ. Тэрээр зөвхөн өөрт нь л  заяасан хурц оюун ухаан, улс төрийн мэдрэмж, илтгэх, нийтлэх хосгүй чадварынхаа ачаар хэлсэн үг, хийсэн үйлдлийнхээ нөлөөг үлэмж өсгөж чаддаг байв.  

Зорилгодоо амар хялбараар хүрэх урлаг

Зорьсон хэргээ хамгийн хохирол багатай, амархан аргаар хугацаанд нь амжуулах, зорилгодоо богино замаар хүрэх, гадны хүчин зүйлсийг ашиглах тал дээр тэр үнэхээр суутан байлаа. Цэргийн боловсролтой түүнийг үйл ажиллагааны хувьд хоорондоо маш ялгаатай Дотоод хэргийн сайд, Тэнгисийн цэргийн командлагч, Колони орнуудын асуудал эрхэлсэн сайд, Ерөнхий сайд зэрэг төрийн өндөр албан тушаалыг хашихад алсын хараа, бага хүчээр ихийг хожих чадвар гол үүрэг гүйцэтгэсэн нь гарцаагүй юм.    

Улс төр, цэргийн карьер хөөдөг уламжлалтай гэр бүлд мэндэлсэн түүнд өөрөөр замнах сонголт бараг байгаагүй. Гэтэл бие султай, сурлага муутайгаасаа болоод Мальборогийн удмын эрчүүд бүгд суралцдаг уламжлалтай Итоны их сургуульд элсэж чадалгүй хасагджээ. Английн хамгийн нэр хүндтэй сургуулиудын нэг Харроу /Яруу найрагч Жорж Байрон, Энэтхэгийн Ерөнхий сайд асан Жавхарлал Неру зэрэг алдартнууд энэ сургуулийг төгсчээ/-д суралцаж, асар их хүч чармайлт гаргаж байж Сэндхерстийн цэргийн сургуулиас бага дэслэгч цол хүртсэн түүнд армид байлдагчийн хувиар бол ирээдүй байгаагүй. Тиймээс тэрээр цэргийн сэтгүүлч мэргэжлээр ажиллах сонголт хийсэн бөгөөд Кубад анх удаа дарийн утаа үнэрлэхдээ “Daily Graphic” сонины сэтгүүлч болчихсон явсан. Тус сонинд түүний нутгийн иргэд Испанийн армийн өөдөөс эсэргүүцэл гаргаж байгаа асуудлыг таван нийтлэл хэвлэгдсэн бөгөөд хожим энэ нийтлэлүүдийн зарим нь New York Times-т хэвлэгдэн далайн чанадын уншигчдад хүрсэн байдаг. Энэ үеэс тэрээр уран зохиолын дөр сууж, үгийн ураар нийгэмд нөлөөлөх боломжийг олж харсан байдаг. Кубаас тэрээр мөн үлдсэн амьдралынх нь орхиогүй навчин тамхи татах, сиеста буюу өдрийн хоолны дараа унтаж амрах зуршлыг авч харьсан юм.  

Тэрээр нийгмийн шинэчлэл хийхийг тууштай дэмждэг байлаа. Улмаар Асквитын Засгийн газарт байхдаа Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг тогтоох хуулийг санаачилсан нь түүний “Зорилгодоо богино замаар хүрэх” стратегийн үр дүн байв. Ганц энэ хууль батлагдсаны үр дүнд ажлын цаг, хөдөлмөрийн хөлсний хэмжээ эмхэрч, эдийн засаг “барьцтай” болсон гэдэг.

Тэнгисийн флот байгуулах, хөлөг онгоц бүтээх ажилд хувийн хэвшлийг татан оролцуулсан, Англо-Ираны газрын тосны компани байгуулсан зэрэг нь У.Черчиллийн залхуу боловч үр дүнтэй ажилладаг гараар амархан бүтсэн, маш ач холбогдолтой ажлууд байсан юм. Тэрээр нас ахисан хойноо энэ талаараа “Би амьдралдаа “Зогсох боломжтой бол битгий гүй. Суух боломжтой бол битгий зогс. Хэвтэх боломжтой бол битгий суу” гэсэн зарчмыг л баримталж ирсэн” хэмээн хэлж байжээ.

Үгийн хүчийг ашиглахуй

Нийтлэлч, илтгэгчийн ур чадвараар Уинстон Черчилль бүх цаг үеийн хамгийн шилдэгт гарцаагүй тооцогдоно. Санаагаа илэрхийлэх, зүйрлэл, ёгтлол ашиглах чадвараа ашиглан тэрээр нийгмийг доргиож, сэтгэлд нь хоногшиж чаддаг байсан бөгөөд улс төрд амжилт олох эхлэлээ чухам энэ авьяасаараа тавьж байв. Энэтхэгт үүрэг гүйцэтгэж ирээд “Daily Telegraph” сонинд цуврал нийтлэл, “Малакандын талын корпусын түүх” ном, Англи Бурын дайнд оролцож ирснийхээ дараа “Гол дээрх дайн” ном бичсэн нь бестселлер болж, зохиогчоо алдаршуулан, улс төрд хөл тавих гишгүүр нь болж өгсөн юм. Мэдээж, хүчирхэг Мальборогийнхны удам байсан нь бас нөлөөлсөн байж таарна. Эдүгээ хэн бүхний мэдэх Нэгдсэн үндэстний байгууллага, түүний нэр, “Хүйтэн дайн”, “Төмөр хөшиг” гэх зэрэг нэршлийн автор нь У.Черчилль юм.

Монголчууд “Ардчилал бол засаглалын төгс хэлбэр биш, гэхдээ хүн төрөлхтөн илүү дээр хэлбэр бодож олж чадаагүй л байна” гэж орчуулаад байдаг тэр үгийг ч У.Черчилль хэлсэн билээ. Түүний ярилцах чадварын талаар домог шиг олон яриа бий. Нэгэнтээ тэрээр АНУ-ын Ерөнхийлөгч Х.Трумэнтэй ярилцаж байхдаа “ЗХУ дээр атомын бөмбөг хаяж, газартай нь тэгшлэх” санал тавин гайхашруулж байжээ. Тэрээр улстөрчдөд энэ маягаар гэнэтийн асуулт тавиад хариу үйлдлийг нь гярхай ажигладаг байсан гэдэг. Ярианы гайхамшигтай чадвар нь охид бүсгүйчүүдтэй харилцахад нь ч илэрдэг байлаа. Лэйди Астор гэгч нэгэнтээ У.Черчилльд “Би таны эхнэр байсан бол танд шилэн аяганд хор хийгээд өгөх байсан” гэхэд тэрээр “Хэрвээ би таны нөхөр байсан бол тэр хорыг аз жаргалтайгаар уух байсан” хэмээн хариулж сэтгэлийг нь татаж байсан гэдэг.      

 Мэдрэмж, бас дахин мэдрэмж

 Улстөрч хүнд мэдрэмж хамгийн чухал. У.Черчилль тухайн үеийнхээ нөхцөл байдлыг нарийн мэдэрч, улс төрийн оноог илүү амар хялбараар цуглуулж чаддаг нэгэн байлаа. Английн Конгресст илтгэл тавих гэж  байснаа болиод гэнэт гудамжинд гарч ирэн иргэдийн дунд үг хэлсэн тэр нэг тохиолдлыг Гэри Олдмэний тоглосон Холливудын кинонд харуулсан байна лээ. Энэ бол түүний мэдрэмж гаргасан олон эгзэгтэй тохиолдлын зөвхөн нэг нь л юм. Маш өндөр хөгжсөн мэдрэмж түүндээ итгэн үр дагаврыг нь ил шулуун хэлдгээсээ болоод тэрээр буруудаж явсан ч удаатай. 1911 онд далайчид ажил хаялт зарлаж, улмаар төмөр замчид нэгдэн бүх нийтийн ажил хаялт болж үргэлжлэх аюул нүүрлээд байх үед Ллойд Жоржийн зуучлалын ачаар ажил хаялт зогссон байдаг. Тэрээр энэ асуудлаар Ллойд Жоржтой утсаар ярихдаа “Би ажил хаялт зогссон талаар маш харамсан, харамсан мэдлээ. Нөхцөл байдлыг цааш жаахан үргэлжлүүлж, тэднийг нэг сайн сургаад өгөх ёстой байсан юм” гэсэн утгатай зүйл яриад шүүмжлэлд өртөж байжээ. 1940 онд Ерөнхий сайд болоод ард түмэндээ хандаж хэлсэн үгэндээ “Би та бүхэнд цус, нулимс, хүнд хөдөлмөрөөс өөр юу ч амлаж чадахгүй нь” хэмээн хэлсэн тухайн үедээ шуугиан тарьсан ч өдгөө түүх болж үлджээ.       

 Шаргуу чанар

 Шаргуу, дайчин чанар У.Черчиллийн цусанд байдаг. Тэрээр Сент Жоржийн дунд сургуульд байхдаа  байнга ташуурдуулдаг байжээ. Тухайн үед сахилга алдсан сурагчийг ташуурдаж шийтгэх явдал нийтлэг байж. Энэ үед ээждээ “Би алба хаах тусмаа албандаа дурлах юм. Гэхдээ бас алба хаах тусмаа арми надад зориулагдаагүйг мэдрэх юм” хэмээн захидал бичиж байв. Гэсэн ч гэр бүлийнхээ уламжлалыг үргэлжлүүлэхийн тулд шүд зуун зүтгэсээр улсынхаа хамгийн шилдэг Сэндхерстын  цэргийн их сургуульд орж чадсан байдаг. Ингэхдээ эхний удаа шалгалт өгөөд 102 хүүхдээс 92-т орсон ч дахин хоёр ч удаа шалгалт өгсөн нь аргагүй л шаргуу хүний шинж мөн.  

 Дайсантайгаа ч нөхөрлөх чадвар

 У.Черчилль Гитлерийн Германы эсрэг ЗХУ тэргүүтэй эвсэлд нэгдсэн ч дайн дууссаны дараа ЗХУ-ын эсрэг ажилласан нь Сталины дэглэмийг тогтоон барих зорилгоос эхтэй байв. Үүгээрээ “Хүйтэн дайн” гэгдэх зэвсэглэлээр хөөцөлдөх марафоныг эхлүүлсэн хэмээн буруутгагдсан ч хэрвээ И.Сталины дэглэм баруун Европыг тэр чигт нь нөмөрсөн бол нөхцөл байдал өдийд ямар байхыг төсөөлөхөд бэрх. У.Черчиллийн намтарт өөрийг нь ташуурдаж шийтгэдэг байсан их сургуулийнхаа захиралд алганы амт үзүүлэхээр эргэж очсон тухай сонирхолтой түүх бий. Гэсэн ч хатуу гартай захирал нь тэр үед нас барчихсан байсан гэдэг юм. Эндээс У.Черчиллийг улс төрийн өндөр төвшинд он удаан жил тогтсоны бас нэгэн шалтгаанхарагдах шиг болно.

Эцэст нь хэлэхэд, “Хүссэнээ хийгээд, бага хөдөлмөрлөөд ихийг бүтээх” зарчим нь гагц түүн шиг суут ухаантанд л тохирох бөгөөд дийлэнх олонхийн хувьд дагаж мөрдөж болохгүй зарчим юм гэж санагдана. Эцэст нь, “Дөрвөн хүүхэд өсгөхөөс улс орныг удирдах нь хавьгүй хялбар юм” гэсэн түүний үгээр нийтлэлээ өндөрлөе.