Хөтөлийн "Цемент шохой" ТӨХК-д үүссэн нөхцөл байдлын талаар тус компанийн болон Төрийн Өмчийн Бодлого Зохицуулалтын Газар(ТӨБЗГ)-ын удирдлагууд Засгийн Газрын Хэрэг Эрхлэх Газар(ЗГХЭГ)-ын дарга Д.Амарбаясгаланд өнөөдөр танилцуулав.

"Цемент шохой" ТӨХК-ийн Бизнес удирдлагын газрын дарга М.Нямбаяр "Шүүхийн шатанд манай компанитай холбоотой 28 хэрэг байгаа. Иргэний хэргийн шүүх дээр 14 хэрэг бий. Нийт хохирлын хэмжээ 392 тэрбум төгрөг. 

Захиргааны хэргийн шүүх дээр ашигт малтмалын лицензтэй холбоотой нэг хэрэг бий. Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газар дээр 4.8 тэрбум төгрөгийн хохирол барагдуулах ажиллагаа хийгдэж байна. Эрүүгийн хэрэг дөрөв бий бөгөөд хохирол нь 327 тэрбум төгрөгөөр хэмжигдэж байна" хэмээн товч танилцуулсан.

Үүний дараа цементийн үйлдвэрлэлийн талаар "Цементийн үйлдвэрлэл эрс ихэссэн. 2022 онд гэхэд 400 гаруй мянган тонн цемент үйлдвэрлэсэн. Энэ бол түүхэнд байгаагүй дээд хэмжээ. Төрд ирснээр цемент, шохойн үйлдвэрлэл, цэвэр ашиг, эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлт бүгд өссөн" хэмээлээ.

ТӨБЗГ-ын дарга Б.Цэнгэл "Хөтөлийн "Цемент шохой" ТӨХК дээр 374.5 тэрбум төгрөгийг нэхэмжилж байгаа. Хөтөл ХХК, Хөтөлийн "Цемент шохой" нь тусдаа байгууллага. Хөтөлийн "Цемент шохой" нь тухайн үедээ улсын компани байсан. Бейсмент компани үүнд оролцохдоо Хөтөл ХХК гэж байгуулсан. Хөтөл ХХК-ийн банкнаас удаа дараа зээл авч байсан өр төлбөр нь Хөтөлийн үйлдвэр дээр бичигдэх аюул нүүрлээд байна. Энэ талаар тусдаа хэрэг үүсгээд 333.4 тэрбум төгрөгийн асуудал яригдаж байгаа. Зөвхөн зээлийн үлдэгдэл гэхэд 61.3 сая ам.доллар. Зээлийн хүү нь өнөөдрийг хүртэл явж байна. 

Цементийн үйлдвэрийг хувьчилж авсан шийдвэр нь тухайн үеийн хууль тогтоомжийг илт зөрчсөн гэж үзэн, бид асуудлаа Засгийн газарт уламжилж, холбогдох шийдвэрийг гаргуулсан.

Мөн л адил Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэр дээр хэрэглэсэн арга залиа ашигласан байгаа. 1985 онд байгуулагдсан уг үйлдвэрт 2011 онд хуурай аргаар нэг сая тонн хүртэлх хүчин чадалтай чулуунцрын үйлдвэр барина гээд хөрөнгө оруулагч тал хэмээн хувийн хэвшлийнхэн орж ирсэн. Энэ процесс нь эргэлзээтэй.

2015 онд УИХ-ын төрийн өмчийг хувьчлах үндсэн чиглэлд үүнийг оруулсан. Ингэхдээ өр төлбөрийг нь барагдуулах нөхцөлтэйгөөр хөрөнгө оруулагч талд хувьчлах гэсэн үг үсэгтэйгээр оруулжээ. Гэтэл Хувьчлалын тухай хуульд ийм агуулга, заалт байхгүй. Энэ бол илт хууль зөрчиж, бусдад давуу байдал олгосон. Хөрөнгө оруулагч талд бэлэглэж өгдөг ийм зүйл байхгүй.

Нөгөөх асуудал нь энэ үйлдвэрийг үнэгүйдүүлсэн. Үнэлгээний төв гэдэг компаниар энэ үйлдвэрийг үнэлүүлэхэд 30 хүрэхгүй тэрбум төгрөг, өр төлбөрийг хасахаар үндсэндээ энэ компанийг зүгээр авчхаж байгаа юм" гэлээ.

ЗГХЭГ-ын дарга Д.Амарбаясгалан "Монгол Улсын Засгийн газраас Эрдэнэт, Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэр, Хөтөлийн Цемент шохойн үйлдвэр цаашлаад Монголросцветмет зэрэг өмчлөлд байсан өмч хөрөнгүүдийг өмчилсөн, концессын гэрээгээр авсан зэрэг үйл ажиллагаатай холбоотой асуудлыг луйврын шинжтэй гэж үзсэн. Мөн авсан зорилгоо хангахын тулд үйл ажиллагаа огт хийгдээгүй байна гэж дүгнэсний үндсэн дээр төрд буцаан авсан. 

Засгийн газрын зүгээс мэдээлэлд ойрын, улс төрийн эрх мэдлийн давуу тал зэргийг ашиглаж олон түмний өмч хөрөнгийг луйвардаж байгаа үйл явцтай эвлэрэхгүй.

Иймд Эрдэнэт, Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэр, Хөтөлийн Цемент шохой зэрэг компанийн хувьчлал, концессын гэрээг цуцалсан. Зөвхөн энэ гурвын эзэмшиж буй эд хөрөнгө, орд газрын лиценз зэргийг үнэлбэл хэдэн арван их наядаар яригдана. Газрын хэвлийн баялаг нь Монголын нийт ард түмний өмчид байх ёстой, өгөөжөө хүртээдэг байх ёстой гэх зарчмыг Үндсэн хуульд заасан. 

Харамсалтай нь эрх мэдэл, улс төрийн нөлөөлөл, мэдээлэлд ойр байгаа давуу талаа ашиглаж нэг гэр бүл, нэг компани эдгээр том өмчийг эзэмшиж, өөрсдөдөө илүү ашиг орлого олох зорилгоо хангахад чиглэж байна. 

Гар утас хулгай хийсэн иргэнийг долоо хоногт асуудлыг нь шийдвэрлэдэг хууль хяналт байгууллага нь Монголын ард түмний хэдэн их наядаар хэмжигдэх том өмч хөрөнгийг хулгай луйвар хийсэн этгээдүүдтэй хариуцлага тооцох болохоор тав, зургаан жилээр хойш сууж байгаа байдал нь шударга ёс алдагдаж байгаагийн илрэл юм.

Мөн энэ долоо хоногт ТӨБЗГ, Засгийн газрын холбогдох сайд нар эдгээр үйлдвэр дээр очиж ажиллаж, тодорхой асуудлыг шийдвэрлэнэ. Боломж олдвол хууль хяналтын байгууллагын энэ асуудлыг хариуцаж байгаа хүмүүсийг газар дээр нь урьж, хамтарч ажиллах нөхцөлийг хангах зүйтэй" хэмээсэн. 

Түүнчлэн сайд Д.Амарбаясгалан Эрдэнэт үйлдвэртэй холбоотой асуудлаар дараах мэдээллийг өгөв. 

Тэрбээр "Эрдэнэтийн асуудлаар Засгийн газраас ажлын хэсэг байгуулагдан ажилласан. Худалдаа Хөгжлийн Банк(ХХБ) болон Эрдэнэтийг худалдаж авах процессыг зохион байгуулсан компаниудтай яриа хэлэлцээнд орж, өр төлбөрийг барагдуулах ажлыг зохион байгуулсан.

Эрдэнэтийн худалдан авах ажиллагааг хийсэн "Mongolian Copper Corporation" дангаараа хариуцаж байгаа гэж асуудалд хандаж, Засгийн газартай хэлэлцээрт орохгүйгээр хэдэн жил болсон. Өнөөдрийн үр дүн юу вэ гэвэл "Mongolian Copper Corporation" нь ХХБ-тай салшгүй холбоотой гэдгээ нотолсон. Учир нь ХХБ төрөөс авсан байгаа своп хэлцэлтэй холбоотой болон бусад төрлийн Монголбанктай холбогдсон өр зээлтэй холбоотой асуудлуудаа Эрдэнэт үйлдвэрийг худалдаж авахад гаргасан мөнгөндөө суутган тооцуулсан. 

Энэ нь нэг ёсондоо "Mongolian Copper Corporation" гэдэг шинээр байгуулагдсан компани дангаараа Эрдэнэтийн асуудлыг хариуцахгүй юм байна, үүний цаана ХХБ санхүүжүүлэгч нь байжээ гэдгийг нотолсон үйл явдал боллоо гэдгийг хэлэх нь зүйтэй" хэмээлээ.